نحوه کارکرد، نگهداری و عیب‌یابی بخاری خودرو
بخاری خودرو در فصل سرما نقش حیاتی در راحتی و ایمنی راننده و سرنشینان ایفا میکند. برخلاف کولر خودرو که در فصل تابستان ممکن است مصرف زیاد انرژی باعث مشکلاتی مانند کاهش قدرت موتور در سربالایی‌ها شود، بخاری خودرو به انرژی اضافی نیاز ندارد و گرمای تولیدی موتور را به داخل کابین منتقل میکند. این فرآیند از طریق سیستم تهویه و با استفاده از برق باتری انجام می‌شود. در این مقاله از سری مقالات اطلس یدک، به بررسی نحوه کارکرد بخاری خودرو، نکات مهم در نگهداری آن، مشکلات رایج که ممکن است باعث عدم تولید گرمای کافی شوند و روش‌های عیب‌یابی خواهیم پرداخت.
گرمای موتور چگونه تولید می‌شود؟
همان‌طور که در ابتدا گفتیم، گرمای بخاری خودرو از موتور تأمین می‌شود و به‌طور دقیق‌تر، آب موتور این گرما را فراهم میکند. هیچ انرژی اضافه‌ای برای انجام کار توسط آن نیاز نیست و به همین دلیل است که خودروهای قدیمی مانند پیکان هم علی‌رغم فقدان کولر، به بخاری مجهز بودند. باید گفت مایعی در موتور جریان دارد که یکی از وظایف آن، عمل‌کردن به‌عنوان خنک‌کننده موتور است.
این مایع، آب موتور نام دارد و گرمای موتور را به خود جذب میکند. آب موتور پیوسته در حال گردش است و رادیاتور خودرو هم در مسیر عبوری آن قرار دارد. وجود این آب، باعث داغ‌شدن دیواره‌های رادیاتور می‌شود.
گرمای بخاری خودرو چگونه منتقل می‌شود؟
باد گرمی که وارد کابین می‌شود، توسط دمنده‌ای تولید شده است که انرژی خود را از باتری خودرو تأمین میکند. پس از داغ‌شدن دیواره رادیاتور یا به عبارت دیگر بالارفتن آمپر دمای آب، می‌توان با روشن کردن این دمنده و تنظیم قدرت باد ورودی، هوای گرم را وارد اتاق خودرو کرد.
چه زمانی طول می‌کشد تا بخاری داخل خودرو را گرم کند؟
بسته به عوامل مختلف، زمان موردنیاز جهت اینکه هوای واردشده از طریق دریچه‌ها گرم شود، متفاوت است. اولین عامل در گرم‌شدن هوای ورودی از سمت بخاری ماشین ، گرم بودن آب موتور است. اگر آب موتور گرم نشود، هر قدر هم جنس رادیاتور رسانای حرارت و گرما باشد، فایده‌ای ندارد. خودروهای قدیمی‌تر که کاربراتوری بودند، نزدیک به 15 دقیقه زمان لازم داشتند تا به دمای مطلوب برای استفاده از آن برسند. این زمان در خودروهای انژکتوری امروزی به حدود 3 دقیقه کاهش پیدا کرده است.
چگونه بخاری ماشین را روشن کنیم؟
تا اینجا بررسی کردیم که بخاری ماشین چگونه کار میکند. در این قسمت قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که چگونه بخاری ماشین را روشن کنیم؟ به‌طور کلی سیستم تهویه مطبوع در خودروهای سواری به دو گروه دستی و اتوماتیک یا نیمه اتوماتیک تقسیم می‌شوند. در اینجا ما نحوه روشن کردن هر دو نوع بخاری را بررسی می‌کنیم.
نحوه روشن کردن بخاری خودرو با سیستم تهویه دستی
قبل از روشن کردن بخاری ماشین باید ابتدا ماشین را روشن و سپس حرکت کنید. چند دقیقه منتظر بمانید تا آمپر آب موتور کمی بالاتر برود. این موضوع نشان دهنده گرم شدن آبی است که به‌دور موتور می‌چرخد.
حالا برای روشن کردن بخاری خودرو، کلید تنظیم سرعت دمنده (شماره 2) را در جهت ساعت‌گرد بچرخانید. همان طور که در تصویر شاهدید، وقتی این کلید روی نماد فن قرار دارد، نشان دهنده خاموش بودن دمنده بخاری است. با چرخاندن این کلید در جهت عقربه‌های ساعت، سرعت ورود هوای گرم بخاری به داخل ماشین افزایش پیدا میکند.
شماره 3 کلید کنترل درجه حرارت هوا است. پس از تنظیم کلید دمنده باید به‌سراغ کلید کنترل دما بروید. نیمه سمت چپ که با رنگ آبی مشخص شده، برای دمای سرد و نیمه سمت راست برای دمای گرم در نظر گرفته شده است. برای اینکه بخاری با بیشترین دما، هوای گرم را به داخل ماشین انتقال دهد، باید این کلید را روی منتهی الیه سمت راست تنظیم کنید.
شماره 1 مربوط به کلید تنظیم توزیع جریان هوا است. به‌کمک این کلید می‌توانید نحوه ورود هوای گرم بخاری به داخل کابین را تنظیم کنید. به‌ترتیب از سمت چپ به راست در جهت عقربه‌های ساعت، آیکون‌هایی که در این کلید تعبیه شده‌اند، به‌شرح زیر هستند:
انتقال باد به‌صورت مستقیم سمت سرنشینان صورت می‌گیرد.
انتقال باد همزمان به‌سمت صورت و زیر پای سرنشینان صورت می‌گیرد.
بخش قابل توجه هوا به سمت زیر پا منتقل و تنها مقدار کمی هوا به سمت صورت و شیشه هدایت می‌شود.
بخش عمده هوای گرم به سمت شیشه جلو و زیر پا هدایت شده و مقدار کمی به‌سمت شیشه‌های کناری انتقال می‌یابد.
انتقال هوای گرم به‌سمت شیشه جلو خودرو صورت می‌گیرد.
این امکان وجود دارد که هوای سرد با حضور سرنشینان در خودرو، بازدم آن‌ها خیلی زود باعث بخار گرفتن شیشه‌های ماشین شود. در این حالت باید مقداری شیشه ماشین را پایین دهید. سپس بخشی از هوای گرم را هم به‌سمت شیشه‌های خودرو هدایت کنید تا از حالت بخار گرفته خارج شوند.
در صورتی که مایل هستید رطوبت هوای موجود در کابین ماشین در محدوده مناسب تنظیم شود، باید کلید شماره 5 یعنی A/C را بفشارید. در حالت فعال بودن سیستم تهویه مطبوع، رطوبت هوای داخل ماشین نیز کنترل می‌شود. البته معمولا در حالت روشن بودن بخاری خودرو، استفاده از این دکمه چندان مرسوم نیست.
اگر مایل نیستید هوا از بیرون داخل ماشین بیاید، باید کلید شماره 4 را فعال کنید. به‌این ترتیب هوای گرم داخل اتاقل به‌جریان می‌افتد. مثلا در شرایطی که درون تونل قرار دارید، بهتر است این دکمه را فعال کنید تا هوای آلوده موجود در تونل به داخل ماشین نیاید.
کلیدهای شماره 6 تا 10 در تصویر فوق هم برای دریچه‌های انتقال هوا به داخل ماشین هستند. با تنظیم این دریچه‌ها می‌توانید جهت وزش هوای گرم در خودرو را به‌صورت دستی کنترل کنید.
نحوه روشن کردن بخاری خودرو با سیستم تهویه اتوماتیک
روشن کردن بخاری خودرو با سیستم تهویه اتوماتیک نسبتا آسان‌تر است. در تصویر زیر نمایی از پنل سیستم تهویه مطبوع خودرو کوییک را مشاهده می‌کنید. در این قسمت به سوال چگونه بخاری کوییک را روشن کنیم، پاسخ می‌دهیم. شماره یک در تصویر زیر، صفحه نمایش سیستم تهویه مطبوع اتوماتیک خودرو کوییک را نشان می‌دهد.
شماره 2 مربوط به کلید تنظیم سرعت دمنده بخاری خودرو است. با چرخاندن این کلید در جهت عقربه‌های ساعت، سرعت جریان هوای ورودی به ماشین افزایش پیدا میکند. برای روشن کردن بخاری هم باید ابتدا این کلید را روی سرعت هوای مناسب تنظیم کنید.
شماره چهار دکمه تنظیم دمای هوا است. با هر بار فشردن دکمه قرمز رنگ، دمای هوا مقداری افزایش پیدا میکند. هر بار که این دکمه را فشار می‌دهید، یک ستون به نمودار نمایشگر سیستم تهویه اضافه می‌شود. در خودرو کوییک این نمودار در حد نهایی 8 ستون دارد. برای کم کردن دمای هوا هم باید دکمه شماره 5 را فشار دهید.
با فشردن دکمه شماره 6 (A/C) کمپرسور روشن می‌شود. در شرایط کار کردن با بخاری نیازی به استفاده از این دکمه ندارید. اگر شیشه‌های خودرو بخار کرده‌اند، می‌توانید دکمه شماره 8 را روشن کنید. با فشردن این دکمه، نشانگر مربوط به آن در نمایشگر روشن می‌شود.
کلید شماره 9 هم برای تنظیم نحوه ورود هوا به ماشین کاربرد دارد. با یکبار فشردن این دکمه، صرفا هوای موجود در اتاق به‌جریان می‌افتد. اگر یکبار دیگر آن را بزنید، هوا از بیرون به داخل جریان پیدا میکند. کلید شماره 3 هم با نام Mode شناخته می‌شود. با فشردن این کلید می‌توانید نحوه توزیع هوا به داخل ماشین را تنظیم کنید. 5 حالت مختلف برای توزیع هوا وجود دارد که چون در بخش قبل ذکر کردیم، دیگر تکرار نمی‌کنیم.
راهکاری برای بهبود بخاری خودرو
یکی دیگر از عوامل مؤثر در زمان گرم‌شدن بخاری خودرو، جنس بدنه رادیاتور است. در خودروهای قدیمی، رادیاتور را از جنس مس و برنج می‌ساختند که رسانای ایده‌آلی برای گرما نبودند؛ اما در خودروهای جدید، جنس بخاری به آلومینیوم تغییر یافته است که نسبت به برنج و مس، رسانای بسیار بهتری برای گرما است.
چرا بخاری ماشین گرم نمیکنه؟
اگر یک بخاری خودرو در روزهای سرد سال کار نکند، دردسرهای زیادی را برای سرنشینان خودرو به‌دنبال خواهد داشت. در مقابل باید توجه داشته باشید که گرم نکردن بخاری خودرو بعضا نشان دهنده مشکل بزرگ‌تری است که نباید به‌سادگی از کنار آن رد شوید. روی‌هم‌رفته 5 دلیل اصلی را می‌توان برای گرم نکردن بخاری ماشین برشمرد که عبارت‌اند از:
1.گرفتگی رادیاتور ماشین
اصلی‌ترین دلیل گرم نکردن بخاری ماشین، نرسیدن آب گرم موتور به آن است. در بسیاری از مواقع، گرفتگی لوله متصل کننده رادیاتور و بخاری باعث بروز این مشکل می‌شود. در این حالت باید لوله شستشو داده شود تا رسوب موجود در آن برطرف گردد.
2. کاهش سطح مایع خنک کننده موتور
مایع خنک کننده موتور در جذب حرارت آن نقش کلیدی دارد. وقتی به‌هر دلیل از جمله نشتی، سطح مایع خنک کننده کاهش پیدا میکند، حرارت موتور آن طور که باید و شاید جذب نمی‌شود. در نتیجه آب جذب شده حرارت لازم را ندارد و به‌همین دلیل هوای خروجی از بخاری ماشین هم چندان گرم نخواهد بود.
3. خرابی ترموستات
ترموستات قطعه‌ای است که برای کنترل دما در تجهیزات مختلف استفاده می‌شود. در ماشین هم این قطعه ضمن اندازه‌گیری دمای آب برگشتی از موتور، در صورتی که دمای آن بیش از حد افزایش پیدا کند، مسیر حرکت آب را تغییر می‌دهد تا جلوی بروز مشکل را بگیرد. خرابی ترموستات ممکن است روی میزان گرمای آب هدایت شده به سمت بخاری تاثیر منفی بگذارد و در نتیجه موجب بخاری ماشین چندان گرم نکند.
4. مشکل در فن دمنده بخاری
هوایی که به سمت لوله‌های آب گرم بخاری در ماشین هدایت می‌شود، توسط یک فن دمنده به سمت دریچه‌های بخاری در بخش‌های مختلف ماشین انتقال می‌یابد. اگر به‌هر دلیل فن دمنده بخاری آسیب ببیند، انتقال هوا با مشکل روبه‌رو می‌شود. در نتیجه هوای گرم بخاری خودرو وارد اتاق نمی‌شود.
5. جرم گرفتن پمپ آب
پمپ آب خودرو، قطعه‌ای است که جریان آب به سمت موتور را برقرار میکند. اگر این پمپ خراب شود یا در اثر گرفتگی نتواند وظیفه خود را به‌درستی انجام دهد، فشار آب از سیستم خنک کننده به سمت موتور کاهش می‌یابد. موضوعی که می‌تواند هم زمینه‌ساز داغ شدن موتور باشد و هم تاثیر منفی روی حرارت بخاری ماشین دارد.
راه‌های بهبود عملکرد بخاری ماشین
برای بهبود عملکرد بخاری خودرو، رعایت نکات زیر ضروری است:
از سلامت ترموستات خودرو مطمئن شوید.
درجه حرارت را به‌درستی تنظیم کنید.
میزان آب موتور موجود در خودرو را قبل از آغاز به حرکت چک کنید.
از بازبودن مسیر گردش آب و سلامت فن یا دمنده اطمینان داشته باشید.
برای گرم‌شدن خودرو زیاد منتظر نمانید و اجازه دهید خودرو و باد بخاری در حین حرکت گرم شوند.
اگر تعداد افراد حاضر در خودرو زیاد است، همزمان با استفاده از بخاری، شیشه را کمی پایین دهید تا هوای تازه در گردش باشد.
دکمه AC فقط مربوط به فصول گرم و استفاده از کولر نیست. استفاده از AC منجر به تهویه هوای ورودی به خودرو می‌شود.
بهتر است شب قبل پیش از خاموش‌کردن خودرو، هوای واردشده توسط فن به داخل اتاق را ببندید و درجه تنظیم حرارت را روی قسمت آبی بگذارید. به‌این‌ترتیب، تا حدی مانع هدررفتن دمای موتور می‌شوید و این امر کمک میکند که روز بعد، بخاری ماشین زودتر گرم شود.
اگر به‌نظر شما راه دیگری هست که ما به آن اشاره نکردیم، در این بخش با ما درمیان بگذارید.
آیا از دکمه AC برای بخاری نباید استفاده کرد؟
دکمه AC فقط مربوط به فصول گرم و استفاده از کولر نیست. استفاده از AC منجر به تهویه هوای ورودی به خودرو می‌شود.
چه زمانی طول می‌کشد تا بخاری داخل خودرو را گرم کند؟
خودروهای قدیمی‌تر که کاربراتوری بودند، نزدیک به 15 دقیقه زمان لازم داشتند تا به دمای مطلوب برای استفاده از بخاری برسند. این زمان در خودروهای انژکتوری امروزی به حدود 3 دقیقه کاهش پیدا کرده است.
رایج‌ترین دلایل برای گرم نکردن بخاری ماشین چیست؟
1- تنظیم‌نبودن درجه حرارت درون کابین خودرو است
2-خرابی ترموستات خودرو